Geologia

Złoże soli kamiennej Wieliczka stanowi niewielki wycinek osadów morskiego miocenu wypełniających zapadlisko przedkarpackie i posiada ścisły związek genetyczny z budową geologiczną tego rejonu. Powstało około 13,6 mln lat temu w wyniku sedymentacji osadów w morzu mioceńskim, a następnie uformowane zostało tektonicznymi ruchami górotwórczymi. Profil litostratygraficzny złoża i jego otoczenia obejmuje utwory mezozoiczne (jura i kreda) oraz kenozoiczne (neogen i czwartorzęd).
Utwory jurajskie (wapienie skaliste) stanowią podłoże osadów mioceńskich. W rejonie złoża Wieliczka występują one na głębokości około 760 m. Utwory te zapadają schodkowo w kierunku południowo - wschodnim.
Fliszowe utwory kredowe występują w nasunięciu karpackim, którego linia brzegowa przebiega mniej więcej równoleżnikowo przez południową część Wieliczki. Czoło nasunięcia karpackiego zbudowane jest z dwóch jednostek tektonicznych:
- płaszczowiny śląskiej (głównie piaskowce i łupki)
- płaszczowiny podśląskiej (głównie pstre margle)
Osady neogenu reprezentowane są głównie przez utwory wieku mioceńskiego. Charakteryzują się dużą zmiennością litologiczną, a w rejonie złoża również bardzo skomplikowaną tektoniką. W skład tych osadów wchodzą następujące utwory:
- skawińskie (podsolne) - głównie iłowce margliste z wkładkami mułowców i piaskowców,
- warstwy ewaporatów siarczanowych i chlorkowych - osady mułowcowo - iłowcowe ze skupieniami anhydrytu, gipsu i soli kamiennej,
- chodenickie (nadsolne) - głównie iłowce i mułowce, miejscami zapiaszczone i przeławicone warstwami kruchych piaskowców,
- grabowieckie - szare iły i piaski zwane lokalnie bogucickimi.
Utwory czwartorzędowe to głównie gliny i osady pylaste z wkładkami piasków, żwirów i fragmentów skał fliszowych.
Złoże solne zlokalizowane jest w obrębie mioceńskich warstw ewaporatów - siarczanowych i chlorkowych. Sedymentacja tych utworów przebiegała w zmieniających się warunkach fizycznych zbiornika morskiego, o bardzo niestabilnym podłożu, zlokalizowanego przy brzegu Karpat. Doprowadziło to do powstania wielu różnych pod względem litologicznym warstw solnych, osadzonych naprzemianlegle z warstwami skał płonnych (głównie iłowców i mułowców) zawierających skupienia siarczanów (anhydrytu i gipsu).
Utwory solne poddawane były, wraz z otaczającymi je warstwami nadsolnymi i podsolnymi, procesom tektonicznym związanym z formowaniem się górotworu karpackiego. Konsekwencją tych procesów jest skomplikowana budowa wewnętrzna złoża.
Zasadniczą cechą budowy geologicznej złoża soli kamiennej Wieliczka jest jego dwudzielność. Dzieli się na górne złoże bryłowe i dolne pokładowe. Złoże bryłowe zbudowane jest z brył soli kamiennych o zróżnicowanych wielkościach rozmieszczonych w iłowcach marglistych z kryształkami halitu zwanych zubrami. Złoże pokładowe to zróżnicowane litologicznie warstwy soli kamiennych poprzedzielane iłowcami i mułowcami z anhydrytem.